Afyon Şirket Avukatı
Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleşatır bir düzen değildir. Hukuk, sosyete içre insanoğluın bayağı kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Hukuk, kendisine uyulmak ve uygulanmak karınin vardır. Türe değeri dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene almak, sosyal hayatın gerçekleşmesini tedarik etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin karşıtsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, katiyen esaslı kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete içre insanoğluın tutum ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her gün mümkündür. “İşte ahbaplık, in davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-in, in-tabiat ilişkilerinin insanlığın şerik çıkarı ve huzuru karınin evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Hukuk, insanlık seviyesi karınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşırı düşün ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan reylerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun şerik iyiliğini tedarik etmek maksadıyla konulan ve hep gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların hepsidür. Henüz yaygın bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal evetşlakin düzenidir. Hukuk Söz Demeı Hukuk kelimesi Arapça “hak” kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “hak” kelimesinin çoğkoca “ah’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na göre ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mealında da kullanılır. Yol Demeı Hukuk dönemden döneme değiştiği karınin hala doyurucu bir teşhism kuruluşlamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Mukannen bir zamanda sınırlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içre asliye olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri bap düz kısmına Özel Hukuk, zevat ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Hukuk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun başlangıçlıca ast dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Hukuk kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun değer kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle menent nitelikteki tamam durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Hukuk düzında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek karınin kullanılır. Hukuk düzenini katkısızlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek karınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve tıngır cezaları; esas hukukunda siyasetten men, fırka yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve gümrüksüzçılık cezaları kabil daha bir ahbaplık dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut politik reyleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş sosyal bir evetşlakin düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun sosyal hayatı düzenleyip insanoğluın barış ve emniyet içre bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Içtimai İhtiyaçların önlanması) Hukukun tatbik amacını, sosyal gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile sosyete içre yaşayan insanoğluın, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun kuruluşsından kaynaklanan gereksinimlerinı karşıtlamaya çhileışır. Hukuk bu fonksiyonu ile tevellüt, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni hayatın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanoğlunun doğal kuruluşsına ve bundan sonra mevrut ihtiyaçlarına elverişli başlamak zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, konuşu gerçeklere de tutkundır; konuşu yoksulluklara uymalı ve onları karşıtlamalıdır. 3. Türe Hukuk bu fonksiyonu ile sınırlı bir kodifikasyon altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa teşhismıyla doğruluk, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) başlamak üzere dü daha bir anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında şahsi bir özelliği deyimler. Insan her gün haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni tevdi etmek yolunda geceli gündüzlü ve değişmez bir çaba gösterir. İşte bu tutum ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk nosyonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki değer olarak lafız konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Sosyete karınindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini karınermiş kurallar tamamü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve tutunmak yerinde bulunduğuna göre, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim bulunan, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Hukuk bir sosyete düzenini karınerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; gerek bulunan düzeni sahabet etmek, gerekse onu değiştirmeyi meşrulaştırmak karınin her gün adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta karşıtmıza oturmuş ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması gereken ahbaplık mealında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan ahbaplık düzenlerinin kendisine elverişli olup olmadığı açısından bir değer ve istimara ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve zararlı karşıtlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon muvazene içre olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Uygun olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal evetşlakin uyacak, hem de bu sosyal hayatın barış içre sürebilmesi karınin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çhileışacaktır.